Kraamzorg

Wanneer er gesproken wordt van afwijkingen in de zwangerschap kunnen deze zowel met de zwangere vrouw als met het ongeboren kind te maken hebben. Wanneer een zwangere vrouw wordt opgenomen in een algemeen ziekenhuis komt ze terecht op de afdeling gynaecologie/obstetrie.
De reden voor opname van een zwangere vrouw kunnen heel divers zijn, bijvoorbeeld een hoge bloeddruk die leidt tot allerlei complicaties in de zwangerschap of een groeiachterstand van de baby in verhouding tot de duur van de zwangerschap.
De Nederlandse overheid heeft weinig bemoeienis met zwangerschappen in Nederland. Vrouwen die zwanger zijn, worden in de gelegenheid gesteld zich samen met hun partner zo goed mogelijk voor te bereiden tijdens de zwangerschap en de bevalling. Dit gebeurt door de thuiszorgorganisaties die ouderschapscursussen en zwangerschapsgymnastiek organiseren. De laatste jaren zijn er steeds meer particuliere organisaties die ook kraamzorg bieden.
Wanneer een zwangere vrouw ervoor kiest haar kind poliklinisch onder begeleiding van de eigen verloskundige te krijgen, zal een kraamverzorgster het echtpaar begeleiden tijdens de bevalling en de verloskundige assisteren. De kraamverzorgster neemt daarna de zorg voor moeder en kind in de thuissituatie op zich.
Op het moment dat een zwangere in het ziekenhuis onder begeleiding van een gynaecoloog bevalt, begeleidt een verpleegkundige tijdens de bevalling en die geeft assistentie aan de gynaecoloog. Na de bevalling komt de moeder (meestal met kind) op de verloskundige afdeling te liggen. Nadat de moeder en de baby ontslagen zijn, krijgt de moeder contact met de kraamverzorgster thuis en met de wijkverpleegkundige. Deze laatste komt enkele malen op huisbezoek en neemt thuis ook de hielprik af bij de pasgeborene.

Methodische beroepsuitoefening


Methodisch werken is in de kraamzorg erg belangrijk. Vrijwel alle kraamzorgorganisaties werken met zorgplannen. In de diverse boeken staan diverse zorgplannen, die erg verschillen van vorm en inhoud.
• Het verzamelen en interpreteren van gegevens: op een systematische wijze worden gegevens verzameld aan de hand van een verpleegkundige anamnese en de observatie bij zwangeren, barenden en/ of pasgeborenen. Op deze manier wordt een totaalbeeld gevormd over de uitgangssituatie van de zwangeren, barenden en/ of pasgeborenen. Dit maakt het mogelijk om zorgvragen en/of een verpleegkundige diagnose te formuleren en een zorgplan of verpleegplan op te stellen.

• Het plannen van zorg: op basis van verpleegkundige en medische diagnostiek worden beoogde resultaten van zorgverlening geformuleerd. Hierbij wordt rekening gehouden met:
De actuele gezondheidstoestand van de zwangeren, barenden en / of pasgeborenen;
De voorspelbaarheid en verloop van de gezondheidsproblemen;
De te verlenen zorgactiviteiten;
De mate van communicatie;
De leeftijd;
De cultuur;
Het sociale netwerk;
De betrokken disciplines.
• Uitvoeren van de zorg: de verzorgende en/of verpleegkundige kan op verantwoorde en doeltreffende wijze zorg verlenen aan de zwangeren, barenden en / of pasgeborenen.
• Ondersteuning bieden: stimuleren van een harmonische ontwikkeling van de vrouw in de rol van zwangere, kraamvrouw en moeder
Zorg dragen dat met uitzondering van bijzondere omstandigheden de pasgeborene niet van de moeder wordt gescheiden;
De pasgeborene beschermen tegen overbodige behandelingen en onderzoeken;
Zorg dragen dat het sociale netwerk wordt onderhouden.
• Evalueren en rapporteren over de verleende zorg: de verzorgende en/of verpleegkundige kan zorggegevens en resultaten van de pasgeborene en de ouders/verzorgers continue en systematisch evalueren, rapporteren en overdragen en de zorg zo nodig bijstellen aan de hand van resultaten.


Preventie en gvo

In de zorg voor zwangeren, barenden, kraamvrouwen en pasgeborenen is het belangrijk om gezondheidsproblemen en risico’s te voorkomen door preventieve maatregelen te nemen en gezondheidsvoorlichting te geven.
Enkele voorbeelden van primaire preventie zijn: het voorkomen van infectieziekten, voedingsadviezen, aanpassen van de leefstijl en voorkomen van blaasontsteking, balans tussen activiteit en rust, ongelukken voorkomen bij de pasgeborene, hygiëne t.a.v. voeding en verzorging.
Het is niet altijd mogelijk om gezondheidsproblemen te voorkomen. De verzorgende/ verpleegkundige speelt een belangrijke rol bij het vroegtijdig opsporen van gezondheidsproblemen omdat er snel gevaarlijke situaties kunnen ontstaan bij zwangeren, barenden en pasgeborenen (bijvoorbeeld bloedingen of uitdroging). Observatie, rapportage en overleg nemen een belangrijke plaats in bij secundaire preventie.
Enkele voorbeelden van secundaire preventie zijn: het informeren over de inhoud van onderzoeken, signaleren van psychische overbelasting van de ouders, controles uitvoeren bij de pasgeborene, wondcontrole bij de kraamvrouw.
Tijdens de zwangerschap, de bevalling of tijdens de kraamperiode kunnen er allerlei gezondheidsproblemen ontstaan bij moeder en kind. Maatregelen gericht op tertiaire preventie zijn er op gericht om verergering van deze problemen tegen te gaan of de effecten hiervan te beperken. Veel maatregelen zijn medisch. De verzorgende of verpleegkundige ondersteunt de verloskundige of arts en begeleidt de vrouw en de familie.
Enkele voorbeelden van tertiaire preventie zijn: instructie geven over dieet en eventueel spuiten van insuline bij zwangerschapdiabetes, assisteren bij een kunstverlossing, observeren van de reactie van een kraamvrouw op de beperkingen t.a.v. bekkeninstabiliteit.

Coördineren en organiseren van de zorg

Goede zorg verlenen betekent niet alleen dat het werk inhoudelijk goed wordt uitgevoerd. De verzorgende/ verpleegkundige is verantwoordelijk voor de organisatie en coördinatie van de zorg rondom de zwangere, barende en pasgeborene. Hierbij is het noodzakelijk dat de verzorgende/ verpleegkundige participeert in de verschillende overlegsituaties en eventueel zelf overlegmomenten coördineert
In de kraamzorg zal de verzorgende/ verpleegkundige veel te maken krijgen met ontslag en overdracht. Het voeren van exitgesprekken waarin de zorg geëvalueerd wordt, is een belangrijke fase hierin. De verzorgende/ verpleegkundige is verantwoordelijk voor het systematisch overdragen van de zorg aan anderen, bijvoorbeeld bij de overdracht van de kraamvrouw uit het ziekenhuis naar thuissituatie.

Kwaliteitszorg en deskundigheidsbevordering

De verzorgende/ verpleegkundige kan een bijdrage leveren aan de verbetering van de kwaliteit van de zorg aan zwangeren, barenden en pasgeborenen door:
• Kwaliteitscriteria te ontwikkelen en deze toepassen in de zorg of meewerken aan het toepassen van kwaliteitsinstrumenten
• Klachten van zorgvragers en hun familieleden benutten bij de verbetering van de kwaliteitszorg en de beroepshouding
• Beslissingen in de zorg kunnen verantwoorden
• Een bijdrage leveren aan actuele ontwikkelingen in het beroep door te participeren in overlegsituaties
• Een bijdrage leveren aan een ethische besluitvorming met betrekking tot de zorg voor zwangere, barenden en pasgeborenen
• Verantwoordelijkheid dragen voor het op peil houden van je eigen deskundigheid door middel van scholing en bijhouden van vakliteratuur
• Een bijdrage leveren aan deskundigheidsbevordering en professionalisering van cursisten en collega’s door intercollegiale ondersteuning en feedback, werkbegeleiding en klinische lessen
• Vanuit verpleegkundig perspectief consult verlenen, advies en instructie geven aan verzorgenden/verpleegkundigen en overige beroepsbeoefenaren met betrekking tot de zorg zwangere, barenden en pasgeborenen.

De relatie tussen zorgvrager en zorgverleners

Verpleegkundige zorg is gericht op zwangeren, barenden of kraamvrouwen tot en met pasgeborenen die elk hun specifieke zorgvragen hebben en elk hun eigen benaderingswijze vragen. Een belangrijk kernmerk van de zorg aan deze categorie zorgvragers is dat verpleegkundigen te maken hebben met zorgvragen die voortkomen uit de ziekteverschijnselen rondom de zwangerschap. Bovendien krijgt de verpleegkundige te maken met zorgvragen die voortkomen uit de ontwikkelingsfase waarin de vrouw zich bevindt. Hierbij kan de verpleegkundige de zorg aanvullen ondersteunen of overnemen van de zorgvrager.